O Chinach - Kultura

W tym punkcie chcemy przybliżyć Ci chińską kulturę, której kompleksowość pozwala na ogólne omówienie podstawowych jej zagadniej. Poniżej przedstawimy Ci najważniejsze dni świąteczne, kierunki filozoficzne oraz religie a także główne zagadnienia tradycyjnej chińskiej medycyny oraz rótkie wprowadzenie do chińskiej sztuki. Jeżeli chciałbyś dowiedzieć się więcej na te tematy, w dziale „Linki&Pliki” znajdziesz odpowiednie strony internetowe.

Dni świąteczne

W Chinach jest dużo świąt. Większość z nich znanych jest w Polsce tylko ze słyszenia. Mimo, że wielu Chińczyków obchodzi Boże Narodzenie, Walentynki oraz Nowy Rok, robią to oni zgodnie z własnymi tradycjami, które odstają od zachodnich. Większość tradycyjnych chińskich świąt wywodzi się z prastarych czasów i są obchodzone według kalendarza księżycowego w kręgu najbliższej rodziny oraz przyjaciół. Najważniejsze ze świąt:

Chiński Nowy Rok / święto wiosny

święto wiosny rozpoczyna się każdego roku między 21.01 i 21.02 a kończy 15 dnia świętem latarni. Jest to najważniejsze święto w tradycyjnym kalendarzu chińskim, porównywalne z zachodnimi świętami Bożego Narodzenia oraz Nowym Rokiem. Okres ten jest w Chinach wolnym od pracy i wszyscy, mający posadę daleko od rodziny, wracają na ten czas do domu, co w Chinach określane jest „wędrówką ludów”. Tradycja nakazuje przygotować świąteczne posiłki w przedeniu Nowego Roku oraz przyozdobić dom chińskimi symbolami szczęścia w kolorze czerwonym oraz symbolami panującego w następnym roku znaku zodiaku. Członkowie rodziny nie znajdujący się w związku małżeńskim otrzymują w prezencie pieniądze w czerwonej kopercie, po czym następuje wspólny posiłek oraz odpalanie fajerwerków. Następnego dnia rodziny spotykają się z krewnymi ze strony ojca a kolejngo dnia ze strony matki.Praktywkowanie jest też obdarowywanie zmarłych przodków oraz oddawanie im czci. Jeżeli będziesz miał możliwość udział w tym święcie, nie przepuść tej szansy, gdyż dostarcza ono niepowtarzalnych doznań.

Qingmingije

Tradycyjne, bardzo ważne, chińskie święto zmarłych, obchodzone 4.04., 5.04. lub 6.04. W dniu tym czyści i porządkuje się groby, zapala się kadzidła oraz obdarowuje zmarłych przodków owocami oraz papierowymi pieniędzmi, które się spala.

Święto Smoczych Łodzi

Święto Smoczych Łodzi , najważniejsze święto obok Nowego Rok oraz święta środka Jesieni obchodzone piątego dnia piątego miesiąca kalendarza kalendarza chińskiego. Kulminacyjnym momentem tego święta są wyścigi smoczych łodzi a tradycyjnie spożywaną potrawą są tak zwane zongzi – kulki ryżu zawinięte w liście bambusa Legenda głosi, że powstanie Święta Smoczych Łodzi jest ściśle związane z osobą Qu Yana żyjącego w czasach Walczących Królestw. Ten pierwszy znany z imienia i nazwiska chiński poeta został wygnany z dworu za swoje poglądy polityczne. Zrozpaczony po spotkanej go niesprawiedliwości rzucił się on do rzeki Miluo, gdzie okoliczni mieszkańcy przez długi czas szukali go przy pomocy łodzi.

Święto Księżyca / święto środka Jesieni

Jedno z najważniejszych świąt, obchodzone piętnastego dnia ósmego miesiąca. Wywodzi się ono z tradycyjnych kultów lunarnych. W dni tym piecze się wszędzie w Chinach ciasto księżycowe o różnych smakach, które rozdawane jest rodzinie, znajomym oraz przyjaciołom.

Święto Narodowe

Chińskie święto narodowe rozpoczyna się 1października i trwa tydzień. Upamiętnia ono założenie Chińskiej Republiki Ludowej w 1949r. Okres ten jest wolny od pracy i wykorzystywany jest bardzo często na tygodniowe wypady.

Jeżeli planowałbyś w tych dniach jakiekolwiek wyjazdy, radzilibyśmy abyś dużo wczesniej zarezerwował bilety.

Twarz & Koneksje

Twarz ( Mianzi ) oraz Koneksje ( Guanxi ) są zagadnieniami wywodzącymi się z filozofii konfucjanizmu oraz głównymi filarami chińskich zachowań socjalnych. Ogólnie można powiedzieć, że chińczycy w zachowaniach międzyludzkich na pierwszym miejscu stawiają harmonię a Twarz Zachować i Dawać oraz Koneksje są pojęciami opisującymi normy funkcjonowania w społeczeństwie.

Mianzi:

Twarz konkretnej osoby reprezentuje obrazowo jej zewnętrzenie odbieraną dumę oraz jej status socjalny. „Dać komuś twarz” oznacza podwyższenie własnego statusu społecznego oraz ukazania własnej osoby jako dobrodusznej oraz przyjaznej. „Odebrać twarz” oznacza bycie niedojrzałym oraz nieopanowanym. Oznacza to, że będąc w Chinach , musisz uważać na to aby nie krytykować nikogo w obecności osób trzecich. Jeżeli chcesz wyjaśnić różnicę zdań powinieneś najpierw wyrazić zrozumienie dla zdania drugiej osoby a potem wyjaśnić własny punkt widzenia. Jeżeli chiałbyś usłyszeć krytykę ze strony innych ludzi na temat konkretnej rzeczy np.polityki, najprościej będzie najpierw ją pochwalić a później na stronie dać możliwość tej osobie wyrazić własne zdanie.

Guanxi

Znaczenie koneksji w wynika z bardzo skomplikowanej i historii Chin. Należy też zaznaczyć, że ustabilizowane stosunki są w Chinach dużo ważniejsze niż przepisy i ustawy. Zwyczajem w Chinach jest, że kiedy chce się kogoś poznać, jest się najpierw przedstawianym danej osobie przez kogoś innego. W ten sposób następuje automatycznie przeniesienie zaufania. Jeżeli ma się dobre stosunki z innymi osobami, nie trzeba się absolutnie wstydzić zapytania o przysługę ani czuć się zakłopotanym, gdyż w Chinach jest to oczywiste.

Religia i filozofia

90% Chińczyków określa się jako niewierzących. Mimo to, fakt silnej religijności wcześniejszych pokoleń, nie pozostał bez wpływu na dzisiejsze życie społeczności chińskiej a świątynie w całym kraju cieszą się wysoką odwiedzalnością. Dla chińczyków nie jest sprzecznością do faktu nie wyznawania żadnej wiary. Deng Xiaoping, ojciec chińskiego postępu stwierdził, że nieważne kot jest biały czy w łatki, najważniejsze, że łowi myszy. W chińskich starych pismach wcale nie jest rzadkością, że konfucjańscy, buddyjscy i taoistyczni mnisi wspólnie pouczają wierzących. Wyjaśnia to, dlaczego np. w chinach mogła rozwinąć się filozofia fengshui, mimo znacznych regionalnych różnic oraz nauczycieli różnie ją interpretujących. Filozofię taoizmu można odnaleźć z kolei w tradycyjnej chińskiej medycynie, która traktuje człowieka jaki jedność duszy, ciała i otoczenia oraz wspiera się koncepcjami Yim i Yang oraz energii życia Qi. Nurty religijne i filozoficzne jak buddyzm, taoizm oraz konfucjanizm posiadają rozmaite odłamy a w rzeczywistości granice między wszystkimi tymi kierunkami są bardzo płynne.

Konfucjanizm

Konfucjusz inaczej zwany Kongzi ( 552 – 479 p.n.e.) urodził się w państwie Lu ( dzisiejsza prowincja Shandong ) jako syn arytsokratów. Po śmierci matki zrezygnował z posady urzędnika aby uczyć innych swojej filizofii.

Filozofia Konfucjudza podkreśla rolę osoby wewnątrz społeczeństwa oraz ważność odpowiedniego postępowania w stosunku do tej roli. Próbował on wyciągnąć naukę z przeszłości i traktował okres wojenny, w którym przyszło mu żyć, jaki upadek cywilizacji. Konfucjusz podziwiał dynastie przedchrześcijańskie, które zjednoczyły ogromne części państwa chińskiego. Konfucjusz nie spisywał swoich nauk na papierze. To co przetrwało do dzisiejszych czasów z jego filozofii, spisali jego uczniowie.

Pięć głównych przesłań powinno kierować ludzką egzystencją:

Ren ( bycie ludzkim ) wymaga przyjaznego obchodzenia się z ludźmi.
Li ( rytuał ) oznacza rytualne obchodzenie się z ludzi między sobą. Chodzi tu o formy grzecznościowe oraz zachowania, które decydują jak powinno się żyć ren.
Xiao ( wierność wobec rodziców ) wymaga posłuszeństwa wobec rodziców, przodków oraz nauczycieli. Najsilniejsze xiao ma miejsce między synem i ojcem i jest ono silniejsze niż prawo.
Zhong ( lojalność ) jest transferem Xiao na płaszczyznę profesionalną. Zhong nie wymaga ślepego posłuszeństwa przełożonym, lecz korygowania go w razie popełnionego błędu.
Junzi ( szlachetność ): celem każdego człowieka powinno być stanie się szlachetnym poprzez stosowanie wyżej wymienionych zasad.

Taoizm

Dokładne pochodzenie taoizmu jest nie do końca wyjaśnione. Jako właściwa religia kierunek ten znany jest dopiero od rządów dynastii Tang (618 – 917 ). Najpopularniejsza teoria mówi, że twórcą taoizmu jest Laozi, który żył mniej więcej w tym samym czasie co Konfucjusz. Laozi był archiwistą żyjącym w państwie Ku. W celu podróżowania po kraju zrezygnował on ze swojej posady, po czym spisał on swoje przemyślenia na temat świata tworząc niechcący nową religię. W późniejszych czasach taoizmus został silnie zdominowany przez pisma Zhuangzi oraz buddyzm.

Taoizm nie propaguje żadnej konkretnej formy międzyludzkich relacji, lecz powrót do natury. W Daodejing, dziele przedstawiającym podstawy taoizmu, jest napisane: im więcej tajemnic i zakazów jest na świecie, tym biedniejsza jest ludzkość.” Główną myślą taoizmu jest dao – droga, nikgdy nie kończąca się siła, której nie można pojąć, która jednak obecna jest wszędzie w naturze. Dao dało początek Yin i Yang – dwóch przeciwstawnych, lecz od siebie uzależnionych sił, których współdziałanie można porównać przypływem i odpływem.

Myśli przewodnie taoizmu:

Wuwei (bez celu): należy pozwolić dziać się rzeczom, oraz postępować w życi bez konkretnego zamiaru
Ziran ( natura ): należy postępować zgodnie z naturą oraz być sponanicznym. Wuwei i ziran są od siebie uzależnione: wuwei przedstawia umiejętność akceptacji ziran (natury ) drugiej osoby. Ziran umożliwia z kolei postępować według ziran.
San Bao (trzy skarby): Jing – siła życiowa, Qi-energia życiowa, shen-intelekt oraz spirytualizm. Kto potrafi te trzy siły rozwinąć oraz zjednoczyć, ten będzie żył wiecznie.

Aby lepiej zrozumieć założenia taoizmu i jego nawiązania do natury, polecane jest zaglądnięcie do epoki romantyzmu oraz jej głównych nurtów. Nurty myślowe romantyzmu wykazują pewne podobieństwo do taoistycznych teorii.

Buddyzm:

Siddhartha Gautama ( ten, który osiągnął swój cel, 563 – 483 p.n.e ) urodził sią jako królewicz w Kapilavastu ( Nepal ). Kiedy zdał on sobie sprawę z tego, ile cierpienia jest na świecie, opuścił on w wieku 29 lat rodzinny pałac w poszukiwaniu prawdy oraz możliwości uniknięcia cierpienia. Początkowa asceza oraz medytacja nie przyniosły królewiczowi spodziewanych efektów, aż do momentu gdy usiadł on pod drzewem i postanowił tam trwać az do momentu osiągnięcia celu. Udało mu się to w wieku 35lat. Wtedy to został on Buddą ( oświeconym ). i spędził resztę życia nauczając innych.

Życie Buddy zostało spisane 500 lat po jego śmierci a jego nauka przenikła z Nepalu do Chin, gdzie napotkała się na przeszkodę w postaci oficjalnie praktykowanego tam konfucjanizmu. Skutkiem tego buddyzm podobnie jak taoizm – nie mógł być oficjalnie wyznawany aż do rządów dynastii Tang ( 618 – 917 n.e. ).

Buddyzm jest religią wywodzącą się z Hinduizmu, który uczy, że życie jest ciągle powtarzającym się cyklem i rodzimy się ciągle na nowo. Jako kto odrodzimy się w następnym życiu zależy od karmy – sumy dobrych i złych czynów, słów, myśli. Wyzwolenie się z tego cyklu odradzania się następuje zgodnie z Czterema Szlachetnymi Prawdami:

Całe życie jest cierpieniem
Cierpienie rodzi się z pragnienia
Zaprzestanie pragnienia prowadzi do ustania cierpienia
Osiągnąć można ten stan poprzez Szlachetną Ośmiokrotną ścieżkę

Kto przejdzie Szlachetną Ośmiokrotną ścieżkę osiąga nirwanę. Po osiągnięciu nirwany można powrócić z niej na ścieżkę ludzkiego życia i przeżyć odrodzenie. Akcentuje to szczególnie odłam buddyzmu zwany lamaizmem, według którego Dalai Lama jest wcieleniem oświeconego Avalokiteśwary.

Feng shui

Jak wcześniej wspomniane nauki feng shui różnią się od siebie w zależności od regionu oraz interpretacji ich przez konkretnego nauczyciela. Niektóre założenia feng shui udokumentowane były już w czasach przedchrześcijańskich, jednak nazwa ta pojawiła się dopiero za czasów dynastii Song ( 960 – 1279 ).

Wspólnym przesłaniem wszystkich odłamów feng shui jest przekonanie, że ludzka egzystencja zależy nie tylko od przekonań i osiągnięć, lecz także od innych sił. Chodzi tu o siły Qi, Yin, Yang, demony, duchy przodków i inne. Mistrzowie feng shui proponują uwzględniać w życiu te siły aby prowadzić szczęśliwe życie.

Chińska medycyna naturalna

Zachodnia medycyna dotarła do Chin nie wcześniej niż w XIX wieku. Wcześniej chińska medycyna naturalna, opierająca się na ziołach, masażach oraz akupunkturze, była jedynym źródłem uzdrawiania ludzi. Medycyna ta jest ściśle związana jest z chińską filozofią i tylko z jej uwzględnieniem może być ona zrozumiana. Medycyna naturalna zdobyła uznanie także na zachodzie i jest coraz częściej stosowana jako uzupełnienie medycyny tradycyjnej.

Chińska medycyna naturalna rozwijała się powoli, przez kolejne stulecia. Pierwsze zabiegi z użyciem akupunktury miały miejsce mniej więcej w roku 2.800 p.n.e. W czasach rządów dynastii przedchrześcijańskich sporządzone zostały pierwsze zapisy o ziołach oraz metodach leczenia. Jeszcze przed zjednoczeniem Chin narodziła się samodzielna dziedzina nauki zajmująca się medycyną.

Medycyna naturalna zakłada leczenie całościowe. Oznacza to z jednej strony, że ciało leczone jest jako całość a nie konkretne jego części. Z drugiej strony lecząc pacjenta analizuje się także jego otoczenie oraz spłeczność w której żyje, gdyż także w tym przypadku mamy do czynienia z pewną całością. Biorąc pod uwagę te czynniki, nie wystarczy zbadanie ciała pacjenta. Należy też przeprowadzić z nim rozmowę dotyczącą jego sytuacji życiowej. Założenia chińskiej medycyny naturalnej mają jak widać ścisły związek z filozofią. Odnajdujemy tu elementy Qi, Yin, Zang pochodzące z taoizmu a także model pięciu elemntów, który zawiera Fengshui

Qi jest energią życiową. Całe uniwersum wypełnione jest znajdują się w ciągłym ruchu Qi a w miejscach, gdzie koncentruje się szczególnie powstają objekty, oraz formy życia, jak kamienie, ptaki czy ludzie. Oznacza to, że wszystko co istnieje połączone jest przez płynącą energię Qi a jej ruchy powodują przemiany takie jak np. zmiana pór roku.

Yin und Yang:

Yin i yang oznaczają przeciwstawne bieguny jednej cechy. Yin przedstawia wszystko co stałe, pasywne, zimne, mokre, ciemne, wewnętrzne a yang z kolei wszystko co zmienne, aktywne, gorące, suche, jasne i zewnętrze. Wszystko co istnieje może być podporządkowane Yin i Yang, żadne z tycg biegunów nie jest jednoznacznie dobre lub złe. Ocenić można zaledwie proces, za który wzajemna relacja yin i yang jest odpowiedzialna. Jest pięć podstawowych typów relacji yin i yang:

współzależność: jest ona decydująca w procesie powstawania wszystkich namacalnych rzeczy. Przykładem jest stosunek płciowy między kobietą ( Yin ) i mężczyzną ( Yang )

Przeciwstawność: : przez zasadę przeciwstawności może zostać zachowana równowaga. Np. Yin pozwala nam wypoczywać nocą, podczas gdy Yang pozwala nam być aktywnym za dnia.

Wzajemne uzależnienie: yin i yang nie mogą istnieć bez siebie. Tak jak dzień bez nocy, życie bez śmierci

Przybieranie – Opadanie: kiedy Yin wzrasta, yang musi odpowiednio tyle zmaleć. Tylko tak może zostać zachowana równowaga. Np. Pewne procesy odbywają się nocą, podczas gdy za dnia ich intensywność maleje.

Transformacja: od pewnego momentu podczas procesu wzrostu lub opadania konkretnej cechy, zmienia ona dominujący biegun z yin na yang lub odwrotnie. Przykładem jest ludzkie ciało, które przemienia składniki odżywcze ( Yin ) w energię oraz czynności ( Yang ).

Chińska medycyna naturalna sawiając diagnozę opiera się zawsze na biegunach yin i yang, gdyż choroba oznacza nic więcej jak zakłócenie ich równowagi.

Pięć elementów (Wu Xing)

Chińska medycyna naturalna wyjaśnia zachodzące interakcje na podstawie wu xing ( pięć elementów ), które odnoszą się także do ludzkich organów: drewno (wątroba ), ogień ( serce ), ziemia ( śledziona ), metal (płuca ), woda (nerki ). Wszystkie te elementy podlegają procesowi niszczenia i odradzania oraz gwarantują zachowanie równowagi w naturze: ogień gasi wodę, z wody rodzi się drewno, z drewna ogień, a z popiołu powstaje ziemia. Ziemia jest źródłem wydobycia metalu a metal zamienia się w ciecz. Podobnie jak w przypadku yin i yang wspomniane procesy mogą zostać odniesione do ciała ludzkiego i jego interakcji z otoczeniem. Przy zakłóceniu równowagi powstaje choroba.

Kunszt

Mówiąc o sztuce chińskiej większość ludzi ma na myśli sztukę malarstwa na jedwabiu, kaligrafię lub chińską muzykę klasyczną. Jednak w Chinach pod pojęciem sztuki kryje się dużo więcej, jak np. znane na całym świecie tradycyjne sztuki walki czy akrobatyka . Szanghaj i jego dzielnica M50 oraz Pekin z tamtejszą częścią miasta 798 są prawdziwymi skupiskami artystów reprezentujących rozmaite rozdzaje sztuki, które moża za darmo podziwiać. Nowoczesna muzyka chińska „Mandpop” orientuje się na zachodnim popie.Usłyszeć można ją w prawie każdym barze i restauracji. Nowoczesna chińska literatura oraz współczesne filmy, które coraz intensywniej krytykują społeczeństwo, są w Chinach coraz częściej przedmiotem dyskusji. Motywem przewodnim większości sztuk teatralnych są także aktualne tematy społeczne a nie tradycyjne stare dzieła. W takim mieście jak Pekin można spędzić rok i z całą pewnością nie uda się zobaczyć wszystkiego.

Z powodu niezliczonej ilości kierunków i form sztuki, opisaliśmy ten temat ogólnie. Więcej możesz poczytać wchodząc na zaproponowane przez nas ciekawe strony internetowe. Linki znajdziesz w punkcie „linki”.